Trưởng thành là một danh từ phân chia giới tính. Một người đàn ông trưởng thành thường được hình dung là mạnh mẽ, khôn ngoan, nhiều trải nghiệm sống, có khả năng bao bọc và bảo vệ người khác, hiểu mình muốn gì, không còn bồng bột, nông nổi. Còn người đàn bà trưởng thành? Thì không còn nông nổi, bồng bột, biết mình muốn gì, tự bao bọc và bảo vệ được mình, sống đầy trải nghiệm, khôn ngoan, mạnh mẽ. Người phụ nữ không cần gì vì đã tự biết thương mình và thôi chờ đợi. Đàn ông ít dám ngả ngớn trước phụ nữ trưởng thành, cũng không dám hứa hẹn mông lung. Thế nên đàn ông trưởng thành thì hấp dẫn, mà đàn bà trưởng thành thì đáng gờm.
Đàn ông trưởng thành thường có lộ trình, ví như Đức Khổng Tử nói “Tam thập nhi lập” (30 tuổi lập chí vững), “Tứ thập nhi bất hoặc” – 40 tuổi thì không còn hoang mang, cho đến “Thất thập tòng tâm, sở dục” – 70 tuổi có thể làm theo ý mình, vui chơi tuỳ hứng nhưng vẫn không xa rời đạo lý. Trưởng thành của người đàn ông chính là như vậy. Cẩm nang trưởng thành của phụ nữ vốn là một giáo án tồi với đầy những thông điệp mơ hồ. Khi còn nhỏ, cô được dạy phải biết chuyện – khi lớn lên cô lại được trông chờ biết nép mình để khép cái khôn ngoan. Người phụ nữ cần giỏi sắm nhiều vai để rồi cô ấy trở thành một diễn viên nhập vai đến mức quên luôn vì sao mình phải diễn. Có thể cả đời, cô không chỉ dừng lại ở mỗi tấm gương để soi xem son trên môi có còn sắc nét, đôi giày dưới chân có hợp cùng váy áo trên người, tóc có còn bồng, mặt có lộ vết rã rời. Mà trong vô thức, cô còn soi mình trong đáy mắt người khác để gọt dũa lại mình. Thế nên trạng thái trưởng thành của cô ấy cũng giao động khôn lường. Thường thì cô sẽ trưởng thành bên dưới tầm vóc của người đàn ông mình yêu.
Thế nhưng chừng nào cô ấy còn đứng dưới tầm vóc của một người đàn ông, cô ấy chưa bao giờ trưởng thành thực sự. Immanuel Kant, một triết gia người Đức nói rằng sự không trưởng thành không phải là do thiếu trí khôn, mà là do thiếu can đảm để dùng chính cái đầu của mình thay vì nghe theo người khác. Nhưng người đàn bà xem là có đường đời may mắn khi cô ấy được nép bóng tùng quân, làm hoa thơm nơi râm mát, cả đời tránh được gió sương. Hoặc sung sướng hơn nữa là tìm được đấng trượng phu lòng dạ rộng như thảo nguyên, để ngựa hoang thoải mái tung hoành. Thế nên “trưởng thành” gần như đi ngược cơ cấu bản chất mà xã hội tạo nên cho người phụ nữ. Cô ấy là đoá hoa cần người ngắm mới thấy mình nở rộ. Thuý Vân ngây thơ hời hợt chốn trướng rủ rèm che cũng vậy, mà Thuý Kiều chìm nổi đoạn trường cũng thế. Đàn bà thích hợp với từ viên mãn hơn là trưởng thành. Dù muốn tròn đầy thì phải chịu gói ghém.
Và như vậy, đàn ông trưởng thành như một thành quả. Phụ nữ trưởng thành là một kết quả. Thường là kết quả của thời gian, và sự tổn thương, của mất mát một bóng hình, của không nơi nương tựa. “Trưởng thành” với phụ nữ mà nói, nặng như một tiếng thở dài. Đàn ông dù không được dạy, tự nhiên đã trở thành người thầy của bài học trưởng thành. Chỉ cần anh ta cho nàng biết, nàng không thể cậy trông vào anh nữa. Vậy là sau một đêm, đàn bà trưởng thành.
Và học trưởng thành thường được hiểu là học tỉnh mộng. Học tự liếm vết thương. Học khôn ngoan mạnh mẽ. Học cách chơi theo luật của thế giới đàn ông, để dù môi vẫn đỏ, má vẫn hồng nhưng tim thì đã sắt thép, mắt đã tinh tường, tâm đã lãnh đạm.
Có phải không?
Không.
Trưởng thành ấy, may mắn thay mà cũng đau đớn thay chỉ là trưởng thành một nửa. Trưởng thành lớp vỏ. Có xây thêm bao lớp vỏ trưởng thành thì cái nhân bên trong vẫn là một bản thể yếu mềm, nóng ấm. Đau đớn vì rồi cuộc đời sẽ bằng cách nào đó, đập vỡ chiếc vỏ để yếu mềm ấy rướm máu. May mắn vì, còn nóng ấm ấy, là còn đường quay lại với cái trọn vẹn từ nguyên thuỷ của đàn bà. Một vệ nữ.
Trong bức tranh “Sự ra đời của nàng Vệ Nữ”, vị nữ thần chẳng có hào quang cũng không xiêm áo. Nàng trần trụi non tơ, phô bày cái đẹp tự thân, không khép nép, không kỳ vọng, không đòi công nhận. Và nàng đứng đó trong tư thế của một định nghĩa đàn bà.
Phụ nữ, là vệ nữ đi lạc vỏ sò. Và mọi trắc trở đắng cay, mọi rời xa phản bội, mọi dập vùi xây xước chính là nấc thang mà mẹ cuộc sống gửi tặng. Để biết không phải cứ nỗ lực là được đáp đền, trông đợi là có được, ước định dài lâu là vĩnh cửu, hiến dâng trọn vẹn là đổi được lòng người. Để nhận ra mình không được định sẵn sinh ra dành cho một người đàn ông nào, một vai diễn nào, một số mệnh nào. Không có gì để ta bám víu. Và đó không phải là tuyệt vọng. Đó là tự do. Tự do để quay lại vị thế trần trụi ngây thơ nhất mực mà cũng quyền uy nhất mực: trọn vẹn đàn bà. Và ta thấy chiếc vỏ sò mình đứng vốn đã nạm vàng, lấp lánh như sự tồn tại hiển nhiên của ta trong cuộc đời này.
Thời tiết không bối rối vì nó hết nắng lại mưa, nó biết nó hết mưa lại nắng. Người phụ nữ trưởng thành có thể hít thở từng nhịp sống, an nhiên cảm nhận nắng mưa đời mình. Ta vẫn cứ khóc cười tuỳ hứng và yêu thương nhiệt cuồng. Có khác chăng, ta chẳng còn sợ hãi. Bởi biết cuộc đời thương ta cần ta – vì ta là chính mình, chứ chẳng phải khuôn mẫu nào khác.
Vậy, hãy trả lại hết những định danh cho từ điển, để yêu mình thật thà bằng thứ tình nguyên sơ, không điều kiện.
Hạ Chi